Work and vacation in Stalag VIII A

Feb 012017

Międzynarodowe spotkania młodzieży w byłym obozie dla jeńców wojennych

„Czyszczenie i spawanie – grillowanie i relaks“ tak stowarzyszenie Meetingpoint Music Messiaen w Görlitz reklamowało swoje obozy letnie. W warsztacie ślusarskim młodzież tworzyła dzieła sztuki poświęcone historii obozu, które stały się częścią składową miejsca pamięci.

W warsztacie ślusarskim młodzież z całej Europy spawała dzieła sztuki na rzecz miejsca pamięci nazistowskiego obozu dla jeńców wojennych.

Pewna dziewczyna z Polski czuje się jak archeolożka. Uważa, że to szczególnie dobrze, że „wszystko robimy w zespole“. Młodzież przekopuje właśnie fundament baraku i znajduje przy tym gwoździe, talerze i monety. Jej praca pomaga w ciągłym poszukiwaniu śladów obozu dla jeńców wojennych Stalag VIII A w Zgorzelcu (Görlitz). Artysta Matthias Beier kieruje warsztatami obróbki metali. Wraz z nim młodzież, zajmując się historią tego miejsca, wykonuje dzieła sztuki. W 2016 roku młodzi uczestnicy modelowali maski często anonimowo pochowanych jeńców wojennych na podstawie zachowanych zdjęć. Wszystkie dzieła sztuki są wystawiane na terenie miejsca pamięci. Na pytanie, co podobało im się szczególnie, młodzi uczestnicy odpowiadają co prawda: „gotowanie po afganistańsku, imprezowanie, wyjazd na kąpielisko!“, ale atmosfera jest szczególnie fajna, „gdy robimy coś sensownego“.

Worcation (work and vacation) to „szlagier“ stowarzyszenia Meetingpoint Music Messiaen. Stowarzyszenie organizuje co roku dwutygodniowy obóz letni z około 30 młodymi uczestnikami od założenia organizacji w 2007 roku. Pięć lat wcześniej do Zgorzelca przybył literaturoznawca dr Albrecht Goetz i trafił na historię francuskiego kompozytora Oliviera Messiaen (1908-1992), który w tak zwanym Stammlager VIII A w Görlitz-Moys (dzisiaj Zgorzelec) napisał jedno z najsłynniejszych dzieł muzyki kameralnej XX wieku. Koncert organizowany corocznie w styczniu przypomina uroczyście prapremierę w 1941 roku wykonaną przed 300 jeńcami wojennymi. W latach 1940 do 1945 przez obóz przeszło łącznie około 120.000 Polaków, Francuzów, Belgów, Słowaków, Jugosłowian, obywateli ZSRR, Włochów, obywateli USA i Anglików. Dr Goetz opracował ideę dla stowarzyszenia Meetingpoint Music Messiaen, centrum edukacji młodzieży, które nie tylko konfrontuje z historią tego miejsca, lecz również przekazuje informacje na temat teatru, sztuki i muzyki. Ponieważ, jak pisze Frank Seibel, prezes zarządu stowarzyszenia, idea założenia polegała na tym, że: „To miejsce cierpienia było równocześnie miejscem, w którym powstało coś tak pozytywnego jak ta muzyka.“ Młodzi ludzie mieli w centrum edukacji, które sobie wymarzył, nie tylko być konfrontowani z historią tego miejsca, lecz również mieli się dowiedzieć czegoś o teatrze, sztuce i muzyce.

W ramach warsztatu archeologicznego młodzież szukała w lesie śladów po przetrzymywanych tutaj więźniach.

Młodzi dorośli z narodów, których obywatele znaleźli się wśród przebywających w obozie jeńców, od lat przyjeżdżają tutaj, aby pielęgnować i dbać o miejsce pamięci. Większość z nich już wcześniej interesowała się historią. Ale stowarzyszenie Meetingpoint Music Messiaen reklamując się wyraźnie akcentowała element rozrywkowy tego międzynarodowego spotkania młodzieży: Kto „zamiata i czyści“, może potem „grillować i relaksować się“. Jednak konfrontacja z faktem, że tysiące jeńców wojennych zostało anonimowo pochowanych w lesie lub na cmentarzach, absorbuje wielu młodych ludzi; czy to przy spawaniu w warsztacie ślusarskim, albo też wtedy, gdy w lesie odkrywają się przed nimi ostrożnie czyszczone elementy z tamtych czasów. Młodzież na początku musiała sama odnaleźć się w międzynarodowych grupach wspólnie zamieszkujących kwatery, wspólnie gotowali i samodzielnie organizowali swój dzień w trakcie obozu letniego. Jednak co roku zgłaszali się nowi uczestnicy i uczestniczki, którzy trafiali do Görlitz dowiedziawszy się o naborze albo poprzez rekomendacje byłych uczestniczek i uczestników. Nowe międzynarodowe przyjaźnie nie kończą się po dwóch tygodniach: Wiele osób pozostaje w kontakcie online i organizuje później spotkania.

Stowarzyszenie Meetingpoint Music Messiaen organizuje także projekty artystyczne i teatralne dla dzieci i młodzieży w Zgorzelcu i Görlitz.

Ale praca edukacyjna wykracza poza historię tego miejsca. Meetingpoint Music Messiaen organizuje co roku wyjazd dla młodzieży z regionu na próbę generalną Staatskapelle Dresden (państwowy zespół instrumentalno-kameralny z Drezna). Dodatkowo orkiestra kameralna Sinfonietta Dresden regularnie przyjeżdża do Görlitz-Zgorzelca, aby prezentować prapremiery młodych kompozytorów. Na koncerty, przede wszystkim na „specjalny koncert noworoczny“ dzieła muzyki kameralnej autorstwa Messiaena, regularnie przychodzi ponad 300 osób z regionu. Albo też w projekcie Pauza na sztukę ponad 500 dzieci i młodych ludzi z Görlitz-Zgorzelca od przedszkola po gimnazjum na jeden dzień „zdobywa“ Teatr im. Gerharta Hauptmanna i pokazuje performanse artystyczne.

Wsparcie inwestycyjne z UE umożliwiło w latach od 2009 do 2014 roku budowę Europejskiego Centrum Edukacji i Kultury w byłym stalagu. Wsparcie z UE było co prawda „miłe, ale co ma się dziać dalej po zakończeniu budowy?“, takie pytanie zadaje sobie Frank Seibel. W Zgorzelcu jako partner do aplikowania do UE została założona Fundacja Centrum Wspierania Przedsiębiorczości, która dzisiaj użytkuje budynek. Miasto i powiat wspierały finansowo miejsce pamięci po obydwu stronach granicy, od 2014 roku stowarzyszenie co roku uzyskuje dodatek jako Jednostka koordynująca międzynarodową pracę z młodzieżą GörlitZgorzelec. W najbliższym czasie ważne będzie uzyskanie wsparcia instytucjonalnego. Przede wszystkim utrzymanie budynku pochłania dużo pieniędzy, mówi Seibel. Jeśli początkowo polska fundacja partnerska była „fundacją dla wszystkich“, to teraz cel fundacji jako fundacji na rzecz kultury i edukacji jest mocniej ukierunkowany na eksploatację Centrum. W tej chwili wspólnie ze stowarzyszeniem Meetingpoint Music Messiaen trwają coraz intensywniejsze prace nad planami na przyszłość.

od 2007 roku w Zgorzelcu-Görlitz
Rozmowa z Frankiem Seibelem i Natalią Kozik
Podmioty stowarzyszenie Meetingpoint Music Messiaen e. V., Fundacja Centrum Wspierania Przedsiębiorczości w Zgorzelcu
Wsparcie Miasto Europejskie Görlitz-Zgorzelec, Polsko-Niemiecka Współpraca Młodzieży (PNWM), Euroregion Neisse-Nisa-Nysa, Kulturstiftung des Freistaats Sachsen, Robert-Bosch-Stiftung i inne

Informacje w sieci
Musicpoint Messiaen e.V.: www.meetingpoint-music-messiaen.net
Workcamp Blog 2014: https://internationalworkcamp.wordpress.com/
Workcamp Blog 2016: https://worcation2016.wordpress.com/
Worcation – film 2016: https://youtu.be/jP_9LPX9HHQ

Wydawca publikacji:

Wsparcie finansowe:

Work and vacation im Stalag VIII A

Feb 012017

Internationale Jugendbegegnungen im ehemaligen NS-Kriegsgefangenenlager

„Putzen und Schweißen – Grillen und Chillen“ – so warb der Verein Meetingpoint Music Messiaen in Görlitz für seine Sommercamps. In einer Metallwerkstatt entwickelten die Jugendlichen Kunstwerke zur Geschichte des Lagers, die zum Bestandteil der Gedenkstätte wurden.

In der Metallwerkstatt schweißen Jugendliche aus ganz Europa Kunstwerke für die Gedenkstätte des NS-Kriegsgefangenenlagers.

Ein Mädchen aus Polen fühlt sich wie eine echte Archäologin. Sie findet besonders gut, dass „wir alles im Team machen“. Die Jugendlichen graben gerade ein Barackenfundament aus, finden Nägel, Teller und Münzen. Ihre Arbeit hilft bei der ständigen Suche nach den Spuren des Kriegsgefangenenlagers Stalag VIII A in Zgorzelec (Görlitz). Der Künstler Matthias Beier leitet den Metallbauworkshop. Mit ihm machen die Jugendlichen aus ihrer Beschäftigung mit der Geschichte des Ortes ein Kunstwerk. 2016 modellierten die TeilnehmerInnen Masken der oft anonym verscharrten Kriegsgefangenen auf Grundlage alter Fotos. Die Kunstwerke werden alle auf dem Gelände der Gedenkstätte aufgestellt. Auf die Frage, was ihnen besonders gut gefallen haben, antworten viele Jugendlichen zwar: „afghanisch kochen, Party machen, baden fahren!“ Aber die Atmosphäre ist eben besonders toll, „weil wir etwas Sinnvolles machen.“

Worcation (work and vacation) heißt der „Verkaufsschlager“ von Meetingpoint Music Messiaen. Der Verein veranstaltet das zweiwöchige Sommercamp mit etwa 30 Jugendlichen jedes Jahr seit seiner Gründung im Jahr 2007. Fünf Jahre zuvor kam Literaturwissenschaftler Dr. Albrecht Goetz nach Zgorzelec und stieß auf die Geschichte des französischen Komponisten Olivier Messiaen (1908-1992), der im sogenannten Stammlager VIII A in Görlitz-Moys (heute Zgorzelec) eines der berühmtesten Kammermusikstücke des 20. Jahrhunderts geschrieben hatte. Ein Konzert jedes Jahr im Januar erinnert feierlich an die Uraufführung 1941 vor 300 Kriegsgefangenen. In den Jahren 1940 bis 1945 gingen insgesamt etwa 120 000 Polen, Franzosen, Belgier, Slowaken, Jugoslawen, Sowjetbürger, Italiener, US-Amerikaner und Engländer durch das Kriegsgefangenenlager. Dr. Goetz entwickelte die Idee für den Meetingpoint Music Messiaen, ein Jugendbildungszentrum, das nicht nur mit der Geschichte des Ortes konfrontiert, sondern auch etwas über Theater, Kunst und Musik vermittelt. Denn, so beschreibt Frank Seibel, Vorsitzender des Vereins, die Gründungsidee: „Dieser Ort des Leids war gleichzeitig ein Ort, an dem so etwas Positives wie diese Musik entstanden war.“ Die Jugendlichen sollten in dem Bildungszentrum, das ihm vorschwebte, nicht nur mit der Geschichte des Ortes konfrontiert werden, sondern etwas über Theater, Kunst und Musik lernen.

Im Archäologie-Workshop bergen Jugendliche die Hinterlassenschaften der Gefangenen aus dem Waldboden.

Junge Erwachsene aus den Nationen der Kriegsgefangenen kommen seit Jahren, um die Gedenkstätte zu erhalten und zu erweitern. Die meisten interessierten sich schon vorher für Geschichte. Aber Meetingpoint Music Messiaen e.V. warb explizit auch mit dem Spaßfaktor einer internationalen Jugendbegegnung: Wer „kehrt und putzt“, kann hinterher „grillen und chillen“. Doch die Konfrontation damit, dass tausende Kriegsgefangene anonym im Wald oder auf Friedhöfen verscharrt wurden, beschäftigt die Jugendlichen; ob beim Schweißen in der Metallbauwerkstatt oder angesichts der vorsichtig abgestaubten Hinterlassenschaften, die sie mitten im Wald fanden. Die Jugendlichen mussten sich am Anfang selbst in internationalen Wohngemeinschaften zusammenfinden, sie kochten gemeinsam und organisierten ihren Camp-Alltag selbst. Doch jedes Jahr meldeten sich neue TeilnehmerInnen, die von der Ausschreibung angesprochen oder über Empfehlungen ehemaliger TeilnehmerInnen nach Görlitz kamen. Die neuen internationalen Freundschaften enden nicht nach zwei Wochen: Online halten viele weiter Kontakt und organisieren Nachtreffen.

Der Verein Meetingpoint Music Messiaen veranstaltet auch Kunst- und Theaterprojekte für Kinder und Jugendliche in Görlitz-Zgorzelec.

Aber die Bildungsarbeit ging auch über die Geschichte des Ortes hinaus. Meetingpoint Music Messiaen organisiert jedes Jahr eine Fahrt mit Jugendlichen aus der Region zu einer Generalprobe der Staatskapelle Dresden. Zudem kommt regelmäßig das Kammerorchester Sinfonietta Dresden nach Görlitz-Zgorzelec, um Uraufführungen von Werken junger KomponistInnen zu präsentieren. Zu den Konzerten, vor allem zum „besonderen Neujahrskonzert“ von Messiaens Kammermusikstück kommen regelmäßig über 300 Leute aus der Region. Oder im Projekt Kunstpause „kapern“ über 500 Kinder und Jugendliche aus Görlitz-Zgorzelec vom Kindergarten bis zum Gymnasium für einen Tag das Gerhart-Hauptmann-Theater und zeigen Kunstperformances.

Eine EU-Investitionsförderung ermöglichte zwischen 2009 und 2014 den Bau des Europäischen Zentrums für Bildung und Kultur im ehemaligen Stalag. Eine EU-Förderung sei zwar „charmant, aber wie geht es nach Fertigstellung des Baus weiter?“, fragte sich Frank Seibel. In Zgorzelec wurde als Partner für den EU-Antrag die Stiftung Zentrum zur Unterstützung von Unternehmertum (Fundacja Centrum Wspierania Przedsiębiorczości) gegründet, die heute das Gebäude betreibt. Stadt und Landkreis förderten die Gedenkstätte beidseits der Grenze, seit 2014 bekommt der Verein jährlich eine Zulage als Koordinierungsstelle Internationale Jugendarbeit GörlitZgorzelec. In der nächsten Zeit gehe es darum, eine institutionelle Förderung zu finden. Vor allem der Unterhalt für das Gebäude verschlinge viel Geld, so Seibel. War die polnische Partnerstiftung zu Anfang eine „Stiftung für alle“, wird der Stiftungszweck als Stiftung für Kultur und Bildung nun stärker auf den Betrieb des Zentrums ausgerichtet. Mit Meetingpoint Music Messiaen e.V. wird nun zunehmend intensiv an Zukunftsplänen arbeitet.

seit 2007 in Zgorzelec-Görlitz
Gespräch mit Frank Seibel und Natalia Kozik
Träger Meetingpoint Music Messiaen e. V., Fundacja Centrum Wspierania w Zgorzelcu
Projektförderung Europastadt Görlitz-Zgorzelec, Deutsch-polnisches Jugendwerk (DPJW), Euroregion Neisse-Nisa-Nysa, Kulturstiftung des Freistaats Sachsen, Robert-Bosch-Stiftung und weitere

Infos im Netz
Meetingpoint Music Messiaen e.V.: www.meetingpoint-music-messiaen.net
Workcamp Blog 2014: https://internationalworkcamp.wordpress.com/
Workcamp Blog 2016: https://worcation2016.wordpress.com/
Worcation Film 2016: https://youtu.be/jP_9LPX9HHQ

Publikation herausgegeben von:

Gefördert von: