Mar 012017
 

Zrujnowane kino zdobywa serca

Stare kino w Słubicach znalazło wielbicieli przede wszystkim wśród studentek i studentów Dwumiasta. Dyskusjami i festiwalami filmowymi zwrócili oni uwagę na historię kina i wartość kulturalną wyjątkowej w regionie elewacji w stylu Art-déco.

Kino Filmpalast Friedrichstraße zostało zbudowane w latach dwudziestych XX wieku w ówczesnej prawobrzeżna część Frankfurtu Dammvorstadt oraz ponownie otwarte w 1947 roku jako Kino Piast w Słubicach. (zdjęcie: Eckard Reiß, 1967)

Kino Filmpalast Friedrichstraße zostało zbudowane w latach dwudziestych XX wieku w ówczesnej prawobrzeżna część Frankfurtu Dammvorstadt oraz ponownie otwarte w 1947 roku jako Kino Piast w Słubicach. (zdjęcie: Eckard Reiß, 1967)

„Jedyne kino w Słubicach“ szczególnie wśród studentek i studentów Uniwersytetu Viadrina „zdobyło skromną sławę“, informuje nekrolog poświęcony zamkniętemu w 2005 roku Kinu Piast. Filmpalast Friedrichstraße, wzniesiony w 20. latach XX wieku w dzielnicy Frankfurtu nad Odrą o nazwie Dammvorstadt, w 1945 roku na koniec wojny zostaje splądrowane, ale w 1947 roku zostaje ponownie otwarte w już polskich Słubicach i otrzymuje nazwę „Piast” od pierwszej polskiej dynastii królewskiej, której wpływy od X do XIII wieku sięgały zachodnich krańców Polski z okresu po 1945 roku. Niezliczone hotele, kina, muzea i drogi noszą w zachodniej Polsce tę nazwę, aby legitymizować historyczne przesunięcie granic kraju na zachód zgodnie z decyzjami podjętymi przez aliantów podczas Konferencji Poczdamskiej w 1945 roku. W latach 70. XX wieku także niektórzy mieszkańcy Frankfurtu pielgrzymują na pokazy filmowe do Piasta, jako że w Polsce z nieco bardziej otwartą polityką kulturalną pokazywano produkcje hollywoodzkie, które w NRD nie wchodziły do kin.

Także po transformacji w Piaście, jedynym kinie w Słubicach i okolicy, pokazywane były filmy. Wskutek powodzi w 1997 roku kino jednak mocno podupadło. „Podśmiewano się z przenikliwego zapachu pomieszczeń“, jeszcze kilka godzin po wizycie w kinie odzież nieładnie pachniała. Jednakże studentki i studenci lubili to dziwne i legendarne miejsce rozrywkowe w Słubicach. Dzierżawca pod portalem w stylu Art-déco sprzedawał warzywa i kwiaty, aby sfinansować projekcje filmowe. Jeszcze w 2003 roku studenci zorganizowali tam transgraniczną filię festiwalu filmowego filmów wschodnioeuropejskich w Cottbus. Niedługo później kino zostało sprzedane prywatnemu inwestorowi i tym samym jeden z niewielu ważnych historycznie budynków w Słubicach stał się przedmiotem spekulacji. W dniu 25 lutego 2005 roku Kino Piast zostało zamknięte projekcją filmu „Final Call“.

Studentki i studenci tego nadodrzańskiego miasta lubili to specyficzne miejsce i angażowali się przeciwko jego planowanej rozbiórce.

Studentki i studenci tego nadodrzańskiego miasta lubili to specyficzne miejsce i angażowali się przeciwko jego planowanej rozbiórce.

W 2009 poinformowano, że stary budynek kina ma zostać zburzony. W Słubicach i Frankfurcie nad Odrą powstała grupa protestujących. Inicjatywa studencka we Frankfurcie, Institut für angewandte Geschichte e.V. (Stowarzyszenie Instytut Historii Stosowanej) skierowała zapytanie do wojewody gorzowskiego, czy nie można by jakoś zapobiec rozbiórce. Wraz z Domem Kultury SMOK w Słubicach i innymi aktywistami stowarzyszenie zbierało podpisy i zorganizowało dyskusję publiczną na temat przyszłości kina, w której udział wzięła również urzędniczka urzędu ochrony zabytków. Urząd kilka miesięcy później podjął decyzję, że przynajmniej elewacja w stylu Art-déco zostanie objęta ochroną zabytków. Niedługo później w gazecie regionalnej Gazeta Lubuska pojawiło się ogłoszenie: „Sprzedam Kino Piast”. Jednak do zakupu nie doszło. Później właściciele działki gruntowej starali się o skreślenie elewacji z listy zabytków chronionych. Studentki i studenci studiów magisterskich Ochrony Europejskich Dóbr kultury na Uniwersytecie Europejskim Viadrina zakładają na Facebooku fanpage Save Kino Piast. Do dzisiaj redaktorki i redaktorzy wrzucają na nim posty z nowościami dotyczącymi losu budynku kina i informacje o historii kina w regionie.

Mimo wszystkich starań o zachowanie w 2012 roku sala kinowa została wyburzona. Podczas prac budowlanych „zapodziały się“ dwie pierwsze litery napisu. Powstałe w ten sposób ostrzeżenie „NO PIAST“ aktywiści ze Stowarzyszenia Instytut Historii Stosowanej potraktowali dosłownie i zorganizowali w 2013 roku „NO PIAST – Festiwal utraconego kina“ z filmami z repertuaru kina z 1924 roku. Chcieli oni na nowo zachęcić do dyskusji dotyczącej wykorzystania i ochrony lokalnego dziedzictwa kulturowego. „To było jednak coś szczególnego“, uważa historyczka Magdalena Abraham-Diefenbach, która doktoryzowała się z historii kina w regionie: „Ratowaliśmy elewację ‚niemieckiego’ Film-Palast Friedrichstraße w ówczesnej dzielnicy Frankfurtu Dammvorstadt, który jednak jest miejscem pamięci Niemców i Polaków“. Kino Piast raz po raz i to w dużej mierze niezależnie od siebie mobilizowało nowe pokolenia studentów, mieszkańców Frankfurtu i Słubic, opowiada Nancy Waldmann ze Stowarzyszenia Instytut Historii Stosowanej. Młodzi ludzie, którzy nigdy sami nie widzieli filmu w Kinie Piast, opowiadali się za zachowaniem budynków.

Historyczna fasada w stylu art-déco została w międzyczasie objęta ochroną konserwatorską, jednak przyszłość tego budynku w dalszym ciągu pozostaje niepewna.

Historyczna fasada w stylu art-déco została w międzyczasie objęta ochroną konserwatorską, jednak przyszłość tego budynku w dalszym ciągu pozostaje niepewna.

Pomysły ponownego otwarcia pojawiały się nieustannie, polscy i niemieccy aktywiści rozbijali się jednak przede wszystkim o kwestie własnościowe. Wiele inicjatyw, aby zapobiec jeszcze gorszym problemom, jak np. rozbiórce elewacji, angażowało się na zasadzie „straży pożarnej“. Ale jak dotąd siła ta była niewystarczająca. Zaangażowanie studentek i studentów w obliczu projektów na studiach o ograniczonym czasie najczęściej trwało krótko. Wyjątek stanowił student architektury Adrian Mermer z Wrocławia. W swojej pracy końcowej sformułował on projekty kompleksu wokół starej elewacji Kina Piast. Marzy mu się centrum kulturalne z teatrem, kinem i kawiarnią, rekonstrukcja elewacji, odbudowa sali kinowej w nowoczesnym stylu z możliwością użytkowania jako sceny teatralnej.

Być może będzie teraz możliwość skrzyknięcia się, połączenia zasobów i złożenia wniosku. Rozwiązaniem mogłoby być myślenie transgraniczne: We Frankfurcie nad Odrą od lat podupada kino z okresu NRD pod ochroną konserwatorską Lichtspieltheater der Jugend, także usytuowane w centrum miasta, także w ręku inwestora spekulującego na wzrost wartości przy odsprzedaży. Aktualnie trwają tam prace renowacyjne wymuszone przez miasto, ponieważ właściciel nie dopilnował swoich obowiązków dotyczących zachowania substancji budowlanej. Także w tym przypadku mieszkańcy i mieszkanki Frankfurtu postarali się o koncepcję użytkowania. Stowarzyszenie Instytut Historii Stosowanej zorganizował w 2015 roku z okazji 60-lecia istnienia budynku „Lichtspielfest der Jugend“ z filmami fabularnymi i dokumentalnymi z lat 70. XX wieku. Aktualnie trwa wystawa Frankfurckiego Towarzystwa Kulturalnego poświęcona Lichtspieltheater. Być może uda się wszystkim aktorom opracować wspólną koncepcję dla Dwumiasta – kino-kawiarnię-teatr Piast w Słubicach i obiekt muzeum sztuki NRD we frankfurckim Lichtspieltheater. Do wykupienia działek, remontu oraz przebudowy trzeba jednak zgromadzić jeszcze wiele publicznych środków.

 

od 2009 r. w Słubicach i Frankfurcie nad Odrą
Rozmowa z Magdaleną Abraham-Diefenbach i Nancy Waldmann
Podmioty Institut für angewandte Geschichte e.V., Dom Kultury SMOK, Fundacja Dobro Kultury, studia magisterskie Ochrona Europejskich Dóbr Kultury na Uniwersytecie Europejskim Viadrina
Wsparcie projektu Fundacja Współpracy Polsko-Niemieckiej, Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego/Small Project Fund, Messe und Veranstaltungs GmbH Frankfurt (Oder) i inni

 

Informacje w sieci
Artykuł o zamknięciu kina: http://slubice.de/texte/050224.html
Fanpage na FB Save Kino Piast: www.facebook.com/KinoPiast/
Dom Kultury SMOK: www.smok.slubice.pl
Wywiady z mieszkańcami Słubic na temat wyburzenia kina w 2012 roku: www.facebook.com/KinoPiast/videos/
Festiwal NO PIAST 2013: www.instytut.net/pl/no-piast-festiwal-utraconego-kina/
Lichtspielfest der Jugend 2015: www.instytut.net/pl/lichtspielfest-der-jugend/
Książka „Pałace i koszary“: www.atut.ig.pl/?1225,palace-i-koszary
Wystawa „Nowe horyzonty“: www.ffkv.info/ausstellung16_08.html

 

Wydawca publikacji:

logo_grau_k75-eu-zentrum_gross logo-instytut-cmyk

 

Wsparcie finansowe:

logo_erasmus_plus

Print Friendly, PDF & Email
Mar 012017
 

Ein marodes Kino erobert die Herzen

Ein altes Kino in Słubice fand Liebhaber vor allem unter den Studierenden der Doppelstadt. Mit Diskussionen und Filmfestivals machten sie auf die Geschichte des Kinos und den kulturellen Wert der in der Region einmaligen Art-déco-Fassade aufmerksam.

Der Filmpalast Friedrichstraße wurde in den 1920er Jahren in der Frankfurter Dammvorstadt gebaut und 1947 im polnischen Słubice als Kino Piast wiedereröffnet (Foto: Eckard Reiß, 1967).

Der Filmpalast Friedrichstraße wurde in den 1920er Jahren in der Frankfurter Dammvorstadt gebaut und 1947 im polnischen Słubice als Kino Piast wiedereröffnet (Foto: Eckard Reiß, 1967).

„Das einzige Słubicer Kino“ hat es besonders unter den Viadrina-StudentInnen zu „bescheidenem Ruhm gebracht“, steht in einem Nachruf auf das 2005 geschlossene Kino Piast. Der Filmpalast Friedrichstraße, in den 1920er Jahren in der Frankfurter Dammvorstadt erbaut, wird 1945 zu Kriegsende geplündert, doch schon 1947 im nunmehr polnischen Słubice wiedereröffnet und nach der ersten polnischen Königsdynastie der Piasten benannt, deren Einflussbereich im 10. bis 13. Jahrhundert der Westausdehnung Polens nach 1945 ähnelte. Unzählige Hotels, Kinos, Museen und Straßen tragen in Westpolen diesen Namen, um die Westverschiebung des Landes nach den Beschlüssen der Alliierten auf der Potsdamer Konferenz 1945 historisch zu legitimieren. In den 1970er Jahren pilgern auch einige Frankfurter zu Filmvorführungen ins Piast, da im kulturpolitisch etwas offeneren Polen Hollywoodproduktionen gezeigt werden, die in der DDR nicht in die Kinos kommen.

Auch nach der Wende wurden im Piast, dem einzigen Kino in Słubice und Umgebung, Filme gezeigt. Durch das Hochwasser 1997 wurde das Kino allerdings spürbar maroder. Man „mokierte sich über den penetranten Geruch der Räumlichkeiten“, noch Stunden nach dem Kinobesuch hatte man den Geruch in der Kleidung. Doch die StudentInnen mochten den kuriosen und legendären Veranstaltungsort in Słubice. Der Pächter bot unter dem Art-déco-Portal auch Gemüse und Blumen an, um den Filmvorführbetrieb zu finanzieren. Noch 2003 organisierten Studierende dort den grenzüberschreitender Ableger des FilmFestivals Cottbus – Festival des osteuropäischen Films. Doch wenig später wurde das Kino an einen privaten Investor verkauft und damit eines der wenigen historisch bedeutenden Gebäude in Słubice zum Spekulationsobjekt. Am 25. Februar 2005 schloss das Kino Piast mit der Vorstellung des Films „Final Call“.

Studierende der Oderstadt mochten den kuriosen Ort und setzen sich gegen den geplanten Abriss ein.

Studierende der Oderstadt mochten den kuriosen Ort und setzen sich gegen den geplanten Abriss ein.

2009 wurde bekannt, dass das alte Kinogebäude abgerissen werden soll. Dagegen formierte sich in Słubice und Frankfurt (Oder) Widerstand. Die Frankfurter Studierendeninitiative Institut für angewandte Geschichte e.V. fragte beim Wojewoden in Gorzów (Landsberg an der Warthe) nach, ob man den Abriss nicht verhindern könne. Zusammen mit dem Słubicer Kulturhaus SMOK und anderen AktivistInnen sammelte der Verein Unterschriften und organisierte eine öffentliche Diskussion über die Zukunft des Kinos, auch eine Mitarbeiterin des Denkmalschutzamtes nahm daran teil. Das Amt entschied einige Monate später, zumindest die Art-déco-Fassade unter Denkmalschutz zu stellen. Wenig später tauchte in der Regionalzeitung Gazeta Lubuska eine Annonce auf: „Verkaufe Kino Piast“. Doch zu einem Verkauf kam es nicht. Später bemühten sich die Besitzer des Grundstücks um die Streichung der Fassade von der Denkmalliste. Studierende des Masterstudiengangs Schutz Europäischer Kulturgüter an der Europa-Universität Viadrina gründeten die Facebook-Seite Save Kino Piast. Bis heute posten die BetreiberInnen dort Neuigkeiten über das Schicksal des Kinogebäudes und Informationen über die regionale Kinogeschichte.

Trotz aller Bemühungen um den Erhalt wurde 2012 der Kinosaal abgerissen. Bei den Bauarbeiten kamen die ersten beiden Buchstaben des Schriftzugs „abhanden“. Die so entstandene Warnung „NO PIAST“ nahmen die AktivistInnen vom Institut für angewandte Geschichte wörtlich und organisierten 2013 das „NO PIAST – Festival eines verlorenen Kinos“ mit Filmen aus dem Kinoprogramm seit 1924. Sie wollten die Diskussion um die Nutzung und den Schutz des lokalen Kulturerbes erneut anregen. „Es war schon etwas besonderes“, meint Historikerin Magdalena Abraham-Diefenbach, die über die Kinogeschichte der Region promovierte: „Wir retteten die Fassade des ‚deutschen‘ Filmpalasts Friedrichstraße der damaligen Frankfurter Dammvorstadt, der aber ein Erinnerungsort von Deutschen und Polen ist“. Das Kino Piast habe immer wieder und weitgehend unabhängig voneinander neue Generationen von Studierenden, FrankfurterInnen und SłubicerInnen mobilisiert, erzählt Nancy Waldmann vom Institut für angewandte Geschichte. Junge Menschen, die selbst nie im Kino Piast einen Film gesehen haben, setzten sich für den Erhalt der Gebäude ein.

Die historische Art-déco-Fassade steht mittlerweile unter Denkmalschutz, doch das Gebäude ist weiterhin Spekulationsobjekt mit unsicherer Zukunft.

Die historische Art-déco-Fassade steht mittlerweile unter Denkmalschutz, doch das Gebäude ist weiterhin Spekulationsobjekt mit unsicherer Zukunft.

Ideen für eine Neueröffnung gab es immer wieder, die deutschen und polnischen AktivistInnen scheiterten bisher vor allem an der Eigentumsfrage. Viele Initiativen haben sich „als Feuerwehr“ engagiert, um Schlimmeres, wie den Abriss der Fassade, zu verhindern. Aber die Kraft reichte bisher nicht für mehr. Das Engagement der Studierenden war bei zeitlich begrenzten Studienprojekten meist von kurzer Dauer. Eine Ausnahme ist Architekturstudent Adrian Mermer aus Wrocław (Breslau). In seiner Abschlussarbeit hat er Entwürfe für den Komplex rund um die alte Fassade des Kino Piast ausgearbeitet. Ihm schwebt ein Kulturzentrum mit Theater, Kino und Café vor: die Fassade rekonstruiert, der Kinosaal modern wieder aufgebaut und als Theaterbühne nutzbar.

Vielleicht gibt es jetzt die Möglichkeit, sich zusammenzuschließen, Ressourcen zu bündeln und einen Antrag zu entwickeln. Grenzüberschreitendes Denken könnte die Lösung sein: In Frankfurt (Oder) verfällt seit Jahren das denkmalgeschützte DDR-Kino Lichtspieltheater der Jugend, auch im Zentrum der Stadt gelegen, auch in der Hand eines auf wertsteigernden Wiederverkauf spekulierenden Investoren. Dort laufen zurzeit Zwangssanierungen der Stadt, da der Eigentümer seiner Pflicht der Substanzerhaltung nicht nachkommt. Auch hier bemühen sich FrankfurterInnen um ein Nutzungskonzept. Das Institut für angewandte Geschichte organisierte 2015 zum 60-jährigen Bestehen des Gebäudes das „Lichtspielfest der Jugend“ mit Spiel- und Dokumentarfilmen aus den 1970er Jahren. Aktuell gibt es eine Ausstellung des Frankfurter Kunstvereins zum Lichtspieltheater. Vielleicht gelingt es allen AkteurInnen, gemeinsam ein Konzept für die Doppelstadt zu entwickeln – ein Kino-Kaffee-Theater Piast in Słubice und ein Museumsbau für DDR-Kunst im Frankfurter Lichtspieltheater. Für den Rückkauf der Grundstücke und deren Sanierung und Umbau müssen allerdings noch viele öffentliche Fördergelder eingeworben werden.

 

seit 2009 in Słubice und Frankfurt (Oder)
Gespräch mit Magdalena Abraham-Diefenbach und Nancy Waldmann
Träger Institut für angewandte Geschichte e.V., Kulturhaus SMOK, Dobro Kultury Stiftung, Masterstudiengang Schutz Europäischer Kulturgüter Europa-Universität Viadrina
Projektförderung Stiftung für deutsch-polnische Zusammenarbeit, Europäischer Fond für Regionale Entwicklung/Small Project Fund, Messe und Veranstaltungs GmbH Frankfurt (Oder) und weitere

 

Infos im Netz
Artikel zur Schließung des Kinos: http://slubice.de/texte/050224.html
Facebook-Seite Save Kino Piast: www.facebook.com/KinoPiast/
Kulturhaus SMOK: www.smok.slubice.pl
Interviews mit Slubicern zum Abriss 2012: www.facebook.com/KinoPiast/videos/
Festival NO PIAST 2013: www.instytut.net/no-piast-festival-des-verlorenen-kinos/
Lichtspielfest der Jugend 2015: www.instytut.net/lichtspielfest-der-jugend/
Buch „Paläste und Kasernen“: www.atut.ig.pl/?1225,palace-i-koszary
Ausstellung „Neue Horizonte“: www.ffkv.info/ausstellung16_08.html

 

Publikation herausgegeben von:

logo_grau_k75-eu-zentrum_gross logo-instytut-cmyk

 

Gefördert von:

logo_erasmus_plus

Print Friendly, PDF & Email